Kijk eens goed naar bovenstaande foto. Wat zie je?
Vroeger zag ik een meisje dat met haar borstje vooruit in schattig jurkje dat totaal niet matchte met haar haarbandje braaf stond te vertellen dat ze het afgelopen jaar niet stout was geweest. Want het cadeau in de hand van Zwarte Piet lonkte al, het was louter nog een kwestie van bewijzen aan de Sint dat ik gewoon een heel braaf kind was.
Maar nu zie ik iets anders. Mijn oog valt op die donkere jongen naast de Goedheiligman. Nee…niet rechts naast hem, maar links. Daar zit verdomme de enige donkere jongen die er op Texel te vinden was (okay, niet de enige, volgens mij had hij een tweelingbroer). 31 jaar lang heb ik niet gezien dat die gast naast de Sint zat. En nu zie ik het, vanwege die stomme discussie. Wat ontzettend racistisch van die juf, dat ze die donkere jongen naast Sinterklaas heeft gezet. Daar waar hij hoort tussen de andere slaven. Of was het gewoon stom toeval dat hij daar zat en dacht niemand er over na zoals ik dat 31 jaar lang niet deed.
RTL
RTL veegt vandaag de vloer aan met Zwarte Piet, of moet ik nu de schoorsteen zeggen? Na een discussie die al ruim 2 jaar niet meer weg te denken is uit de media heeft RTL na lang intern overleg besloten om Zwarte Piet in de zak te stoppen en Piet met roetvegen te introduceren. Dus na de gele Piet, de blauwe Piet krijgen we nu Roetsnoet. Hopelijk behoudt hij de roe nog wel want dan is die naam hem helemaal op het lijf geschreven.
Ik snap waarom Zwarte Piet ter discussie staat. Het valt niet te ontkennen dat hij met zijn ondergeschikte rol, rode lipjes en forse oorringen wel iets wegheeft van een slaafs figuur (alhoewel de eerste slaaf die ik tegenkom op Wikipedia wel iets meer wegheeft van Hannibal Lecter). Het lijkt mij dan ook niet dat Zwarte Piet maar een lukraak gekozen fantasiefiguur is. Hij is er om de Sint van dienst te zijn en de vuile klusjes op te knappen. Maar als Piet een echte slaaf was geweest wat doet hij dan met die roe in zijn handen?
Beschaving
Inmiddels behoren de slaven zwart en blank, gelukkig, tot een ver verleden. En zoeken we de confrontatie met het verleden op in literatuur, kunst of film als we daar behoefte aan hebben. We leren dan dat vrijheid niet vanzelfsprekend en dat beschaving een stadium is waar we met zijn alleen voor hebben gevochten en dat we moeten blijven vechten om dat te behouden. Dus als de slavernij tot het verleden behoort dan behoort ook de aanname dat de helper van Sinterklaas zwart moet zijn evenzo tot het verleden, denkt een grote groep mensen. En dat kan ik begrijpen.
Een figuur
En toch heb ik vanuit mijn eigen opvoeding en ervaring een klein beetje moeite met het verdwijnen van Zwarte Piet zoals ik hem ken. Zolang ik leef, heb ik nog nooit de aanname gehad dat de donkere mensen in Nederland en Zwarte Piet tot dezelfde categorie behoorden. Zwarte Piet was gewoon…een figuur die hoorde bij Sinterklaas. En al had ik wel gedacht dat ze hetzelfde waren dan was ik waarschijnlijk alleen maar vol lof geweest over Piet en alle andere donkere mensen want: hij zorgde voor het paard (wat ik als paardenliefhebster enorm waardeerde), hij deelde pepernoten uit en…niet onbelangrijk, cadeaus. Ik was wel een beetje bang voor Piet, maar dat kwam deels omdat mijn moeder hem, of liever gezegd zijn zak, als dreigmiddel gebruikte om ervoor te zorgen dat ik mijn andijvie opat.
Ook op latere leeftijd hebben ik en mijn familie altijd enorm veel plezier beleefd aan het Sinterklaasfeest door met de hele familie lootjes te trekken, surprises te maken en gedichten te schrijven. Zelfs toen mijn eerste gekleurde vriendje meedeed aan onze familietraditie heb ik nooit gezegd: “Nou als we nog een Zwarte Piet nodig hebben dit jaar kunnen we jou wel inzetten, dat scheelt ons weer schmink.”
Een onderzoek van de Universiteit van Leiden bevestigt mijn ervaring dat kinderen donkere mensen niet associëren met Zwarte Piet (alhoewel er weinig donkere kinderen deelnamen aan het onderzoek). Daarnaast is er ook een onderzoek van de Ombudsman dat aantoont dat Zwarte Piet in strijd is met de kinderrechten en dat er sinds de opgelaaide discussie ook meer gediscrimineerd wordt.
Kleur
En dat laatste is mijn grootste probleem met dit onderwerp. Door de discussie moeten we Zwarte Piet met andere ogen gaan bekijken en worden we gedwongen er wat van te vinden. En dat geldt, weet ik zeker, voor mensen van alle kleuren. Zijn de rode lippen opeens de lippen van een slaaf en niet die van een hoer op de wallen. Dat je dacht dat je als kind liefelijk met je speen in je mond een kindervriend nadeed, terwijl je eigenlijk gewoon donkere mensen belachelijk maakte.
Dus, nu kijk ik naar mijn jeugdfoto’s die opeens een bittere nasmaak hebben. Het plezier straalt van mijn zwarte kop af, maar kennelijk is er een grote groep mensen die daar aanstoot aanneemt. Ergens begrijp ik het, maar ik vind het ook jammer. Jammer dat ik nu kleuren zie die er jarenlang niet waren, althans niet voor mij.
Ongezouten rapen 