Ongezouten rapen

“Alles wat we hebben is tijdelijk, de vreugde, het lijden, alles.”

Cijfer: 6,5

Voor de leesclub begon ik twee maanden geleden aan dit boek. Ik had nog niet eerder iets van Franzen gelezen, dus ik was hoopvol. Ik koos er dit keer wel voor om het boek in het Nederlands te lezen, omdat ik in de drie maanden daarvoor A Little Life in het Engels had gelezen. Plus ik moest een beetje tempo maken, omdat de leesclub begin januari stond gepland.

Gisteren heb ik het boek uitgelezen. Tijdens de leesclub was ik dus ongeveer op de helft van het boek, maar het was me omwille van de dikte van het boek vergeven.

Zuiverheid gaat over…ja…waar gaat Zuiverheid eigenlijk over? Verschillende recensies kaartten al een aantal thema’s aan zoals: ICT, computers, internet, geld, Oost-Duitsland, ouder-kind relaties, liefde, en natuurlijk seks. Natuurlijk. Als je het aan mij vraagt, gaat Zuiverheid onbedoeld over al die thema’s. Maar Franzen heeft volgens mij geprobeerd om een aantal karakters op te tekenen die elk op hun eigen manier met “zuiverheid” omgaan. Tijdens de leesclub hebben we het ook gehad over de vertaling van Purity. Kun je dat wel zuiverheid noemen? Is het niet ook eerlijkheid, reinheid, echtheid? Het woord zuiverheid wordt dan ook meerdere malen aangehaald in het boek.

In de volgorde die het boek aanhoudt zal ik alle significante karakters bespreken en wat hun verhouding is tot het begrip zuiverheid. Let op: er staan een aantal spoilers in de tekst.

Purity Tyler (Pip)
Natuurlijk, de hoofdpersoon in dit boek heet gewoon Purity. Ze is een vrouw, nou ja meisje, van 21 en haar grootste probleem is dat ze met een respectabele studieschuld zit opgezadeld. Om die af te betalen, werkt ze bij een callcenter dat energiedeals verkoopt. Ze wordt door anderen omschreven als een mooie vrouw, maar zelf is ze daar nog niet zo zeker van. Waardoor ik haar een zeur vind. Purity leeft in het nu. Ze woont in een aftands kraakpand in Oakland met wat vreemde huisgenoten en haar moeder is een zweverige freak die in een hutje in het bos woont. Pips grootste wens is om erachter te komen wie haar vader is want zij denkt dat hij haar studieschuld zou kunnen afbetalen. Haar moeder wil absoluut niet vertellen wie haar agressieve en gevaarlijke vader is en dus zit er voor Pip niets anders op dan zelf op zoektocht te gaan. Als er op een goede dag een Duits koppel arriveert in het kraakpand, weet de vrouw van het stel (Annegret) Pip te overtuigen om contact op te nemen met ene Andreas. Deze man is eigenaar van het Sunlight Project (een soort Wikileaks) en hij kan haar zeker helpen met haar zoektocht naar haar vader. De vraag is echter of de bedoelingen van Andreas wel zo zuiver zijn als hij zegt.

Hoe is Pip zuiver? Meerdere malen wordt Pip omschreven als een mooie vrouw, een schoonheid. En afgezien van haar studieschuld is ze een onbeschreven blad. Haar doel is om zich te zuiveren van haar studieschuld.

Vier van de tweeëntwintig, dat was ongeveer ook het aantal dat ze in spiegels iemand met een mooi gezicht zag in plaats van iemand die ze, als het iemand anders was geweest, misschien mooi zou hebben gevonden, maar nu niet, omdat ze het zelf was.

Andreas Wolf
We gaan wat jaren terug in de tijd. We zijn in Berlijn, voor de val van de muur. Andreas is het enigst kind van een hooggeplaatste functionaris en een universitair docente. Andreas is een vreemde vogel en hij is slim genoeg om dat ook te weten. Hij heeft geen vriendjes en hij vindt zijn moeder regelmatig naakt in vreemde posities of met vreemde mannen. Eenmaal in staat tot een erectie, begint hij vrouwen te tekenen waarop hij zich aftrekt. Wanneer hij erachter komt dat echte vrouwen ook in staat zijn tot het brengen van seksueel genot neukt hij alles wat los en vast zit in Oost-Berlijn. Als hij tijdens zijn studententijd een provocerend gedicht schrijft over het communisme wordt hij uit huis gezet door zijn ouders en vindt hij zijn onderkomen in een kerk. Daar wordt hij verliefd op de allermooiste vrouw die hij ooit heeft gezien (Annegret). En om haar hart te veroveren begaat hij een gigantische fout waarvan hij het geheim altijd met zich mee moet dragen. Na de val van de muur wordt Andreas een soort Julian Assange. Met het Sunlight Project lekt hij geheime documenten van over de hele wereld.

Hoe is Andreas zuiver? Andreas is niet zuiver. Hij is seksueel gestoord, draagt een afschuwelijk geheim met zich mee en heeft narcistische trekjes. Met zijn Sunlight Project probeert hij wellicht zijn onzuiverheid te zuiveren, maar hij is zich steeds bewust van zijn slechte kant.

“Waarom ben je nu eigenlijk van die brug gesprongen?” (..)
“Dat heb ik al verteld. Bravoure.” (..)
“Je bent veel te intelligent om je te laten uitdagen, en zeker om dan zoiets stoms te doen.”
“Nou oké. Ik wilde mijn been breken om meer tijd te hebben voor masturbatie.”
“Dat is niet grappig.
“Ga weg, alsjeblieft, ik moet masturberen.”

Tom Aberant
We gaan nog verder terug in de tijd. Tom is een jonge journalist met grootste plannen op journalistiek en seksueel gebied. Hij is ergens begin twintig, maar hij heeft nog nooit seks gehad. Als hij de hitsige Anabel ontmoet, wordt hij tot over zijn oren verliefd. Hij is zo verliefd dat hij de maffe Anabel overal in volgt. Hij stopt zelfs met zijn werk om thuis bij Anabel te kunnen zijn die zich stort op vreemde kunstprojecten (zoals het aftekenen van lapjes huid en die lapjes dan weer te filmen). Nadat Tom en Anabel in het huwelijk zijn getreden, gaat het bergafwaarts met de relatie. Anabel heeft bedacht dat ze voldoende samen zijn gesmolten nu ze man en vrouw zijn en daarom hoeven ze ook geen seks meer te hebben. Vaker hebben ze eindeloze discussies die enkel tot verdriet en wanhoop leiden. Tom begint Anabel meer en meer te haten. Maar hoe verlaat je een vrouw die zonder jou waarschijnlijk kapot zal gaan? Om er even tussenuit te zijn, gaat Tom met zijn zieke moeder naar Duitsland. Daar blijft hij tot ze sterft. In Duitsland leert hij een man kennen die hem een groot geheim vertelt en later blijkt deze man wereldberoemd te worden met het Sunlight Project.

Hoe is Tom zuiver? Tom is maagd als hij Anabel leert kennen, dat maakt hem zuiver. Zijn liefde voor Anabel is zuiver. Maar hij verwaarloost zichzelf en weet niet meer wie hij zelf is. Ook hij draagt het geheim van Andreas de rest van zijn leven met zich mee wat hem niet bepaald zuiver maakt.

Ik haatte haar. Ik hield van haar. (..)
“Ik overwoog, heel serieus, om haar te wurgen terwijl ik haar neukte en me daarna voor de bus van 21:00 te gooien. Er zat iets heel logisch en aantrekkelijks in dat idee. Maar ik mocht de gevoelens van de buschauffeur niet uit het oog verliezen…”

Anabel Laird
Tja….wat kan ik over Anabel zeggen. Als ik haar zou kennen, zou ik haar waarschijnlijk niet mogen. Ze is knettergek, maar ze is wel authentiek. Is ze zuiver? Zuiver irritant. Anabel is de dochter van een schatrijke man, erfgename van miljarden dollars. Maar ze wil er geen cent van zien, omdat het volgens haar bloedgeld is (haar vader zit in de vleesindustrie). Dat maakt dat ze zich heeft ontwikkeld tot een excentriekeling. Een excentriekeling die alles negatief op zichzelf betrekt en er allemaal vreemde regeltjes op nahoudt:

Nadat ze op de middelbare school haar nare kwaaltje had opgelopen, was seksuele bevrediging voor haar alleen mogelijk op de dagen dat de maan op zijn volst was, hoe hard ze het ook probeerde op andere dagen van de maand. “En geloof me maar, ik heb mijn best gedaan. Aan het eind van wat jij op gang wilde brengen, wacht alleen maar frustratie.”
“Het is vandaag halve maan.”

 

Hoe zuiver is Anabel? Volgens de leesclub is Anabel het meest zuivere karakter in het boek. Ze mag dan wel misschien zuiverheid nastreven en haar dochter er zelfs naar vernoemen. De manier waarop de dochter is verwerkt is weinig zuiver te noemen. Misschien is zuiverheid wel helemaal niet zo leuk. Anabel is eenzaam, liefdeloos en arm en ik kan me niet voorstellen dat ze plezier heeft in haar leven.

Eindoordeel
Toen ik op de helft was, zou ik dit boek misschien een 5,5 hebben gegeven. Vooral omdat ik Pip een strontvervelend karakter vind en het grootste deel van het boek over haar gaat. Vanaf het tweede deel worden de overige karakters belangrijker en vooral de ruzies tussen Tom en Anabel zijn hilarisch geschreven. Doordat ik Anabel beter heb leren kennen, begrijp ik ook waarom Pip zo’n irritant karakter is geworden en daardoor kan ik haar iets meer waarderen. Verder bestaat uit het boek uit heel veel onnodige uitstapjes naar karakters die niet zo heel belangrijk zijn voor het verhaal zoals de moeder van Tom of de vrouw van Tom.

Franzen wordt er nog weleens van beticht vrouwonvriendelijk te schrijven. Ik heb niet het gevoel dat dat zo is in dit boek, maar de vrouwen in dit boek zijn allemaal wel heel afhankelijk van mannen en ook is elke vrouw in dit verhaal “bloedmooi”. Ik denk dat er in de literaire wereld van Franzen geen lelijke vrouwen bestaan. En in zekere zin zou je kunnen zeggen dat een vrouw het alleen waard is om van te houden als ze mooi is. Maar wat is mooi voor Franzen?

Zuiverheid is in ieder geval een langgerekt verhaal over niks. Het is leuk hoe de karakters bij elkaar komen en erachter te komen hoe ze met elkaar in verbinding staan. Maar het duurt maar en duurt maar en is vaak ook niet boeiend genoeg. De vermakelijke passages tussen Tom en Anabel maken dat het boek wel een voldoende krijgt, maar ik zou het niet aanraden.