Ongezouten rapen

“Oorlogswonden dienen niet gelikt te worden.”

Cijfer: 8,5

Maagd
Het plan om twee boeken te lezen met het woord maagd in de titel (De Maagd Marino en De Nederlandse maagd) viel in het water na bladzijde twintig van De Maagd Marino. Het verhaal dat hoopvol begint met het afsnijden en nuttigen van een penis, maar is daarna een onnavolgbaar verslag van de schizofrene gedachten van een psychopaat. En als een verhaal je niet eerder grijpt dan de verveling heb je als lezer het recht om het weg te leggen, dus begon in aan De Nederlandse Maagd. Een roman die zich afspeelt ten tijde van het interbellum in Duitsland, veertig kilometer van de Nederlandse grens.

Synopsis
Janna wordt door haar vader, een arts, naar een oude vriend, Egon von Bötticher, gestuurd om beter te leren schermen.  Janna’s vader heeft Janna een brief meegegeven die zij moet afgeven aan de maitre. Zodra hij de brief leest, vertrekt zijn gezicht en weet Janna dat haar vader en Von Bötticher iets te verbergen hebben. Gedurende het verhaal wordt stukje bij beetje de mysterieuze aard van de relatie tussen Von Bötticher en Janna’s vader verklaard.

Micro en macro
Dit boek heeft meerdere interessante thema’s die een nauwkeurige analyse en bespreking verdienen. De belangrijkste plot is het ontrafelen van het mysterie rondom de maitre en Janna’s vader. Maar daarnaast spelen ook de breed gevoelde teleurstelling van de Eerste Wereldoorlog, de opkomst van het nationaalsocialisme, ontluikende seksualiteit, de liefde voor natuur, en natuurlijk het schermen een rol. Je kunt het verhaal eigenlijk indelen in micro en macroniveau. Het microniveau is de belevingswereld van Janna en het macroniveau is het leven dat om haar heen gebeurt. Dat leven heeft invloed op haar innerlijke beleving. De gevoelens die Janna heeft worden gekleurd door de mensen en dieren  op het landgoed, de maatschappelijke ontwikkeling en de natuur. Dat maakt dat er voor de lezer ook veel meer te beleven valt op het Duitse landgoed dan alleen maar de liefdesperikelen van een jonge vrouw.

Huis
Het landgoed speelt een belangrijke rol in het verhaal. Het straalt een umheimische sfeer uit: het enorme huis staat leeg en er doen verhalen de ronde dat het er zou spoken. Janna vergelijkt het huis zelfs met een huis dat ze heeft gezien in de film The old dark house. Waarin de voordeur van het huis het deksel van een doodskist is. Steeds als de sfeer in het boek verandert, verandert er ook iets in het huis.

Blinde liefde
Het verhaal doet soms denken aan Jane Eyre. Daarin valt een jonge vrouw ook voor een oude, mysterieuze man die later ook gehandicapt raakt. Von Bötticher is tijdens de oorlog ernstig gewond geraakt en ziet er daardoor wat gehavend uit. Er loopt een litteken over zijn gezicht en hij loopt mank. Ik denk dat ik een zwak heb voor de liefde die blind is voor het uiterlijk (Belle en het Beest ook altijd wel aardig gevonden), ergens denk ik dat de puurste liefde het beste ervaren kan worden met gesloten ogen. De volgende passage vond ik prachtig:

Op een nacht zei Egon: ‘Vind je mij afstotelijk?’ 
Ik ging op hem zitten en bracht mijn tong naar het rafelige spoor dat van zijn ooghoek omlaag liep. Het paste precies. Hij huiverde even, de dunne huid was gevoelig, maar trok toen abrupt zijn gezicht weg. Oorlogswonden dienen niet gelikt te worden.

Simpel
De Moor doet de Nederlandse taal eer aan met haar boek. Ze schrijft minder geforceerd poetisch van bijvoorbeeld Tommy Wieringa, maar ze vindt mooie woorden voor de simpele dingen. Ook staat er af en toe een uitspraak of een gedachte in het verhaal waarmee ik me verwant voel. Dan weet ik dat ik me altijd zo heb gevoeld, en De Moor heeft er de woorden voor gevonden.

“In de natuur is een mens nooit eenzaam,” zei hij streng,. “Hier leven zoveel solitaire dieren, bomen die op zichzelf staan, beekjes die nergens op uitkomen. Dat gaat zijn gang, niemand vindt dat tragisch. Terwijl een mens in de stad verplicht is anderen te ontmoeten omdat hij anders eenzaam gevonden wordt.”

Mijn meeste waardering gaat uit naar dit soort taalschatten. Soms is het boek moeilijk te volgen, met name de passages over de schermkunst en de theorie van Thibault gaan bijvoorbeeld niet echt leven voor mij. Het is ingewikkeld en abstract. Verder komen er aardig wat interessante personages voorbij op het landgoed, maar zij krijgen enkel vorm door de observaties van Janna. Ik had het gewaardeerd als de andere personages wat meer aandacht hadden gekregen. Zo blijft Von Bötticher tot op het einde een raadsel voor mij, maar waarschijnlijk ook voor Janna. Ook het einde is naar mijn mening multi-interpretabel.

Leeservaring
Wat deze leeservaring uiteindelijk compleet maakte, was dat ik door dit boek veel over schermen en de mensuur te weten ben gekomen. In een andere post schreef ik een stukje over de mensuur en kwam daardoor in contact met een man die heeft deelgenomen aan de mensuur in Duitsland. Hij wees me ook op een artikel dat heel treffend en boeiend verslag doet van een  mensuurgevecht. En dit is uiteindelijk waarom literatuur een van de mooiste dingen is die we hebben: het brengt je op plaatsen waar je anders nooit zult komen.