Ongezouten rapen

Cijfer: 7

“Maar waarom is Hij dan veroordeeld?”
“Hij werd niet begrepen. Verkeerd begrepen. De mensen geloofden Hem niet.”
Uiteraard een uitleg bij de dood van Jezus. Alhoewel dit ook voor de hoofdpersoon in De engelenmaker geldt.

Collega’s Nederlands willen elkaar onderling nog wel eens gevraagd en ongevraagd leestips geven. Het boek Post voor mevrouw Bromley was een van die tips. Tegendraads als ik ben koos ik niet voor het getipt boek, maar nam ik De engelmaker mee; een ander boek, maar wel van dezelfde auteur. Stefan Brijs. Het boek kwam uit in 2005 en was genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs en de AKO Literatuurprijs.

Dokter Victor Hoppe keert na twintig jaar afwezigheid terug naar zijn geboortedorp Wolfsheim. De bewoners herinneren zich de verloren zoon van Karl Hoppe nog goed; jarenlang hielden zij de lelijke, roodharige zoon van de dorpsdokter voor debiel. Maar de cum laude afgestudeerde Victor bleek in plaats van debiel geplaagd door het syndroom van Asperger. Nu is de dokter terug van weggeweest en heeft hij tot grote verbazing van de dorpsbewoners drie zoontjes bij zich. De dokter opent zijn praktijk enkele uren per dag, maar leidt verder een teruggetrokken bestaan. Zijn kinderen houdt hij angstvallig verborgen en dat is reden voor de dorpsbewoners om te speculeren over hun voorkomen. Zo zouden de kinderen een open hersenpan hebben en verschillende exotische ziektes werden hen al toegeschreven. Wanneer dokter Hoppe voor zijn kinderen een kinderjuf in dienst neemt, verbaast hij vriend en vijand. De gepensioneerde juf Charlotte Maenhout wordt aangenomen om de kinderen te verzorgen en te onderwijzen. Haar komst is het begin van de ontrafeling van het mysterie rondom de kinderen van dokter Hoppe.

Wat direct opvalt aan De engelenmaker is dat het zo on-Nederlands geschreven is. Brijs verwerkt griezelclichés zoals een conservatief dorp, een verknipte dokter en de duistere kant van het geloof met actuele thema’s. Het boek voelt aan als een gothic-novel, vooral in het eerste deel waarin dokter Hoppe wordt geïntroduceerd door de ogen van de dorpsbewoners. Het tweede deel wordt gewijd aan de jeugd van dokter Hoppe waarin aloude motieven als vader en zoon relaties en het geloof een belangrijke rol spelen. In het derde deel is aandacht voor de biologische en medische aspecten die nodig zijn om de praktijk van dokter Hoppe te kunnen begrijpen. Met name het eerste deel vond ik sterk, omdat het mysterie rondom de dokter daarin een hoogtepunt bereikt. Het tweede deel vond ik iets te lang duren en het derde deel waarin de ontknoping te ver van de hoofdpersoon leek af te staan.  Ik heb het tweede en derde deel meer ervaren als een uitleg voor het gedrag van dokter Hoppe, een interessante uitleg, dat wel, maar minder fascinerend dan het eerste deel.

De complexiteit van het verhaal zit hem niet in de woordkeuze of zinsopbouw. Brijs speelt met tijd en perspectief waardoor het verhaal uitdagender wordt. Hij treedt op als een auctoriale verteller die steeds een ander perspectief kiest. Daardoor kun je als lezer de verschillende personages beter begrijpen, maar de passages zijn te kort om echt een band te kunnen opbouwen. Dat lukt nog het beste met het personage van de kinderjuf Charlotte Maenhout. Ook speelt Brijs met de tijd. Er is enige chronologie te ontdekken in het verhaal, maar de vele flashbacks naar de jeugd van Victor Hoppe onderbreken deze steeds. Ik merk in mijn werk vaak dat mijn leerlingen moeite hebben met niet-chronologische verhalen. Dat maakt dit boek lastig leesbaar voor de onervaren lezer.

Het begint een beetje een motief te worden in mijn leesleven: boeken over het geloof. Al eerder deed ik mijn beklag over de religieuze parabelen in Dit zijn de namen. Ook in andere boeken die ik recentelijk heb gelezen, speelde het geloof een rol en bij De engelenmaker is dat niet anders. Ik vond het hier echter minder storend omdat de rol van het geloof een interpretatie is van de jonge Victor. Hij legt de basisprincipes van het geloof op een andere manier uit voor zichzelf en dat is voor een leek als ik goed te volgen. Maar uiteindelijk vind ik die interpretatie van Victor zo extreem  dat ik met name het einde van het verhaal niet meer serieus kon nemen. Hij is dan niet meer die gevaarlijk intelligente dokter maar de debiel waar de dorpsbewoners hem altijd al voor hebben gehouden.

De engelenmaker doet hier en daar een beetje denken aan Nacht over Westwoud van Wanda Reisel (ook een dokter in een verlaten dorp die opereert tegen de vaderlijke demonen). Toch vind ik De engelenmaker beter en origineler. Die originaliteit is terug te vinden in de combinatie van  moderne wetenschap en theologie met daarbij ook nog aandacht voor klassieke horrorelementen.